مرادی: توس منطقه ای است شامل سه روستای توس علیا- توس سفلا و اسلامیه با جمعیت بیش از 10 هزار نفر که زیر نظر بخشداری مرکزی مشهد اداره می شود.




سرزمین فرهنگی تاریخی توس با آن پیشینه درخشان خاستگاه مشاهیری همچون فردوسی توسی، اسدی توسی، خواجه نصیر و خواجه نظام الملک توسی است و اخیراً هم، مجموعه فردوسی به ثبت آثار جهانی رسیده است.
با این وجود، مردم آن با مشکلات عدیده ای مواجه هستند که در صحبت با مردم و اعضای شورای اسلامی شهر توس، آنها بیشتر مشکلات را مربوط به مجموعه آرامگاه فردوسی و بحثها و برنامه های پیرامون آن می دانند.
به نظر اهالی، وجود آرامگاه فردوسی بزرگترین دلیل اهمیت شهر و منطقه توس است، اما با این وجود اهالی ساکن در شهر توس کمترین بهره ای از وجود این مجموعه ندارند.
محمد ادیب، رئیس شورای اسلامی شهر توس در این زمینه می گوید: این منطقه با وجود نزدیکی به مشهد و همچنین اهمیت تاریخی و گردشگری آن از ابتدایی ترین امکانات از جمله گاز طبیعی، امکانات رفاهی اقامتی، آب شهری و مهمتر از همه فضای شهری محروم است که شاید برای گردشگر داخلی و خارجی که همه ساله به منظور بازدید و یا شرکت در بزرگداشت فردوسی به این مکان سفر می کنند، مناظر جالبی نباشد و همین ظاهر آشفته خیلی چیزها را در ذهن گردشگر ترسیم می کند.
سرباز، عضو شورای شهر توس نیز می گوید: از سال 81 مبلغ 620 میلیون ریال برای اجرای عملیات گازرسانی واریز کردیم، اما مانع تراشیهای میراث فرهنگی جلوی اجرای این عملیات را گرفت.
وی همچنین می افزاید: با وجود این مشکلات، میراث فرهنگی به ما می گوید که باید زمینها و املاک خود را ترک کنیم و به همین خاطر مجوز ساخت و ساز، بهسازی و... را به ما نمی دهد و ما را به کلی از تسهیلات عمرانی و مقاوم سازی محروم کرده است.
بخشدار مرکزی مشهد نیز با تأیید مشکلات مطرح شده از سوی مردم، می گوید: درست است که توس شهری با عظمت و تاریخی است، ولی وجود همین عظمت و همچنین بناهای تاریخی که در آن وجود دارد موجب گردیده که با یک وسواس خاص برنامه های مربوط به این منطقه دنبال شود.
شکیبا منش می افزاید: کل این منطقه که شامل سه روستای توس علیا- سفلا و اسلامیه به علاوه مجموعه آرامگاه فردوسی، ارگ قدیم توس و بنای هارونیه جزو عرصه و حریم سازمان میراث فرهنگی است و هر گونه دخل و تصرف در آن منوط به اخذ مجوز از این سازمان می باشد.
میراث فرهنگی هم که معتقد است، در این عرصه لایه های تاریخی و تمدنی وجود دارد و معمولاً اجازه ساخت و ساز و حفاری نمی دهد والا به لحاظ گازرسانی به روستاها، این جا به عنوان یک روستا باید گازرسانی شود.
وی تصریح می کند: طی جلسات مکرری که در بخشداری، فرمانداری و استانداری برای حل این معضل برگزار کردیم به این نتیجه رسیدیم که گازرسانی را از خارج ازحریم و قلمرو میراث فرهنگی به داخل این روستاها آغاز کنیم که فعلاً این طرح در دست مطالعه و بررسی است.
شکیبامنش معتقد است که با وجود ضوابط میراث فرهنگی، دیگر خدمات رسانی مطلوب به اهالی توس میسر نخواهد بود، به همین دلیل پیشنهاد میراث فرهنگی مبنی بر انتقال روستاها از مجاورت مجموعه به نقطه ای دیگر در دست مطالعه است که به دلیل سنگینی کار، ممکن است قدری زمان ببرد و بیشتر نگرانی مردم از طولانی بودن زمان اجرای طرح و بلاتکلیف ماندن آنان است.
مسؤول پایگاه میراث فرهنگی توس نیز در زمینه مشکلات قرار گرفته بر سر راه اهالی توس می گوید: طبق قوانین و ضوابط حریم شهر تاریخی توس، هر گونه دخل و تصرف و ساخت و ساز به دلیل آسیب رساندن به لایه های تاریخی توس، در مغایرت با طرح آمایش توس ممنوع است.
مهندس وفا ثابتی اضافه می کند: عرصه شهر تاریخی توس در سال 75 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و ساخت و ساز در محدوده قبل از ثبت (سال 75) مشروط به صدمه نرساندن به آثار تاریخی بلامانع است.
ثابتی همچنین در مورد طرح انتقال سکونت گاههای پیرامون مجموعه می گوید: طبق طرح آمایش سرزمین توس که در راستای ساماندهی و بهبود وضعیت منطقه توس اجرا می شود، به زودی سکونت گاههای پیرامون آرامگاه فردوسی به خارج از محدوده شهر تاریخی توس و در محلهای مناسبی که برای ایجاد شهرکهای جدید پیش بینی شده است، انتقال می یابد.